Tên di sản : LSCM Đình Chí Đức
Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa
Loại di tích :
Di tích lịch sử
Sô quyết định : Số 3180/QĐ – UBND
Giới thiệu
Hiện nay đình Chí Đức nằm ở thửa đất số 170/2272 (Theo bản đồ hành chính xã Nga Thanh. Năm 2003) trên thế đất bằng phẳng phía Bắc của làng.
Từ ngoài vào trong di tích gồm có các công trình sau:
Cổng đình: Mới được xây dựng năm 1997 ở phía Đông Nam của toàn bộ khuôn viên ngôi đình. Cổng đình có kích thước rộng 4m; gồm hai cột biểu trụ cao 3,5m, cánh cửa bằng sắt được gắn vào hai cột trụ cột hai bên, nối liền với tường bao bên ngoài. Từ ngoài cổng đi vào sân đình bằng lối đi được láng xi măng có kích thước rộng 4,2m.
Sân đình: Sân đình hình chữ nhật có diện tích 172,5m2 (chiều dài 13,25m; chiều rộng 13m). Một phần sân được lát gạch bìa sách có kích thước 25cm x 12cm, còn lại được láng xi măng.
Đình: Toàn bộ ngôi đình được xây dựng theo kết cấu “Tiền nhất, Hậu đinh” gồm Tiền đình, Trung đình và Hậu cung, được xây dựng quay mặt hướng Đông Nam.
Tiền đình: Là ngôi nhà 5 gian, 4 vì, tường hồi bít đốc. Hai bên tường hồi, đầu bờ giải phía trước được xây hai biểu trụ khắc câu đối bằng chữ Hán hai mặt (Đã mờ gần hết). Diện tích nhà tiền đình là 74,5m2 (chiều rộng 6,9m; chiều dài 10,9m). Phần mái được lợp bằng ngói máy, bờ nóc được đắp ngói bò, bờ giải và hai nắm đấu đầu hồi được đắp bằng hồ vữa đơn giản.
Phía trước đình là hiên chạy dài theo chiều ngang của toàn bộ nhà Tiền đình. Bên trên được đắp trang trí hoa văn theo từng gian. Gian giữa được đắp ba chữ đại tự bằng chữ Hán “Khai Lộ Chướng” (mở ra những điều tốt đẹp). Các gian bên được trang trí hoa văn cách điệu. Từ sân lên tới hiên nhà tiền đình bằng bậc tam cấp được lát bằng gạch có chiều rộng trung bình là 0,45m.
Từ sân lên đến hiên đình cao 0,52m, hiên đình rộng 2,2m. Trước hiên được cuốn vòm theo từng gian đăng đối, mỗi gian được phân cách bằng các cột trụ. Phía trước mỗi cột được khắc các câu đối bằng chữ Hán (đã mờ gần hết). Ngăn cách giữa các gian ngoài hiên là hệ thống cuốn vòm thay thế cho xà hiên, làm nhiệm vụ đỡ phần mái phía trước. Từ hiên vào trong Tiền đình là hệ thống gồm 03 cửa lá sách được làm bằng gỗ cao bằng nhau. Cửa giữa cao 2,05m; rộng 1,76m gồm 4 cánh bằng nhau. Hai cửa bên gồm hai cánh, được làm bằng nhau và hẹp hơn so với cửa giữa (rộng 1,18m).
Phía trong nhà tiền đình không dùng cột gỗ, toàn bộ hệ thống các vì kèo được làm bằng gỗ giống nhau theo thức giá chiêng truyền thống đơn giản. Các đầu xà ngang được đặt trên các cột được xây trong tường. Các hoành tải, rui, mè được làm bằng luồng, phía trên lợp ngói máy. Nền nhà được lát gạch bìa sách có kích thước 25cm x 12cm.
Mái sau của nhà Tiền đình cũng được làm hệ thống cuốn vòm đỡ toàn bộ phần mái sau của Tiền đình.
Kích thước các gian nhà tiền đình tương đối bằng nhau. Gian giữa (gian 3) có diện tích 15,81m2 (3,1m x 5,1m), các gian 1, 2, 4 và 5 bằng nhau (2,39m x 5,1 m).
Trung đình: Được xây nhỏ hơn so với nhà Tiền đình. Trung đình gồm 3 gian, được nối thông với nhà tiền đình tại vị trí gian 2, 3 và 4 bằng hệ thống cuốn vòm (không có cửa). Các cửa cuốn có chiều cao bằng nhau (chiều cao 1,97m), chiều rộng của cửa giữa là 2,39m, hai cửa bên bằng nhau và nhỏ hơn cửa giữa (rộng 1,77m).
Từ nhà Tiền đình lên Trung đình bằng bậc tam cấp gồm 2 bậc, mỗi bậc cao 0,18m; rộng 0,27m.
Các gian nhà Trung đình được nối thông với nhau bởi hai cửa cuốn vòm có kích thước bằng nhau (cao 2,3m, rộng 1,17m).
Diện tích gian giữa là 14,043m (4,53m x 3,1m), hai gian bên có diện tích nhỏ hơn gian giữa (4,53m x 2,39m). Kết cấu phần mái gồm hai vì kèo bằng gỗ đơn giản, phía trên là các hoành tải rui mè bằng gỗ, mái được lợp ngói liệt và ngói vẩy. Phía trên bờ nóc và bờ giải được đắp bằng hồ vữa, hai bên đầu hồi được đắp hai nắm đấu.
Nền nhà Trung đường được lát gạch bát có kích thước 20cm x 20cm. Hậu cung: Gồm một gian được xây nằm dọc so với nhà Trung đình và Tiền đình.
Ngăn cách giữa gian Hậu cung và Trung đường là hệ thống cửa cuốn vòm, gồm hai cửa bên và một nửa phía trên cửa cuốn lớn ở giữa. Kích thước hai cửa bên bằng nhau (cao 1,86m; rộng 0,60m). Cánh cửa bằng gỗ. Toàn bộ phần mái được lợp ngói liệt và ngói vẩy hến trên hệ thống rui mè bằng gỗ. Phía trên bờ nóc, bờ giải và nắm đấu được đắp bằng hồ vữa.
Như vậy, đình Chí Đức tuy kiến trúc đơn giản, nhưng toàn bộ hệ thống kết cấu của ngôi đình được liên kết với nhau một cách hợp lý theo cách thức đăng đối, tạo cho ngôi đình chắc chắn, thoáng mát.
Về hệ thống thờ tự:
Xưa kia, đình Chí Đức là nơi thờ vị thần Thành Hoàng làng là Lê Quý Công.
Ngoài ra, làng Chí Đức còn có chùa và phủ thờ Mẫu. Do chùa và phủ đã bị phá dỡ không còn nơi thờ tự nên từ năm 1993, nhân dân địa phương đã đưa vào phối thờ cả hệ thống thờ Mẫu và thờ Phật trong đình. Cách phối thờ này hiện nay đang diễn ra phổ biến tại nhiều di tích.
Cách bài trí thờ tự hiện nay tại đình như sau: Gian giữa nhà hậu cung gồm 04 bệ thờ:
Bệ thứ nhất (từ trên xuống): cao 2,09m, rộng 0,54m, dài 1,44m. Đặt tượng Phật tổ.
Bệ thứ hai: cao 1,41m, rộng 0,96m, dài 1,44m. Đặt 03 pho tượng “Tam tòa thánh mẫu”.
Bệ thứ ba: cao 1,03m, rộng 0,96m, dài 1,44m. Đặt 04 pho tượng “Tứ phủ”.
Bệ thứ tư: cao 0,81 m, rộng 0,84m, dài 1,44m. Đặt một số đồ thờ: Bát hương, mâm bồng, đài chén.
Gian phía bên tả gồm 01 bệ thờ cao 1,5m, rộng 0,98m. Phía trên đặt thần vị thờ thành hoàng làng và một số đồ thờ (bát hương, mâm bồng, đài chém...)
Gian bên hữu gồm 2 bệ thờ:
Bệ thứ nhất cao 1,48m, rộng 0,98m. Đặt tượng Ngọc hoàng
Bệ thứ hai cao 1,05m, rộng 1m. Đặt một số đồ thờ: Bát hương, mâm bồng, đài chén, bảng chúc...
Như vậy, hiện tại hệ thống thờ tự tại đình Chí Đức gồm cả thờ mẫu, thờ thần và thờ một số tượng phật.
Các hiện vật trong di tích:
Trải qua thời gian dài tồn tại, một số hiện vật tại di tích đã bị mất mát và hư hỏng. Tuy nhiên, nhân dân địa phương đã bảo vệ và gìn giữ được tương đối các hiện vật cổ của đình và từng bước bổ sung thêm một số đồ thờ cần thiết vào trong đình.
Hiện nay, đình Chí Đức còn lưu giữ được nhiều hiện vật quý rất có giá trị.
Hiện vật bằng gỗ:
Long ngai cổ: 06 cái; Tượng cổ: 01 pho (Tượng Ngọc Hoàng); Tượng mới: 09 pho; Hộp đựng sắc phong: 03 cái; Cây nến cổ (loại trung): 04 cái; Cây nến mới (loại nhỏ): 02 cái; Đài chén cổ (loại trung): 04 cái; Đài chén cổ (loại nhỏ): 17 cái; Chấp kích cổ: 01 bộ (10 cái); Thần vị: 01 cái; Đài chén mới: 03 cái; Kiệu bát cống cổ: 01 cái; Giá trống cổ: 01 cái; Giá chiêng mới: 01 cái; Tắc tải cổ: 01 cái; Bảng chúc cổ: 01 cái; Mâm bồng cổ (loại trung): 03 cái; Khay mịch cổ: 02 cái; Ống hương cổ: 04 cái; Ống hoa cổ: 02 cái; Hộp tráp đựng đồ cổ: 02 cái (loại lớn).
Sắc phong: 02 cái
Hiện vật bằng đá:
Đá lan giai: 13 tảng;
Chân tảng: 15 tảng…